Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami uwagi (ADHD – ang. attention deficyt hyperactivity disorder) jest to zaburzenie eksternalizacyjne (destruktywne, hiperaktywne, agresywne zachowania, u podstaw których leży słaba kontrola wewnętrzna) występujące dość często, szacunkowo u 3-5% dzieci. W Polsce istnieje obecnie pewna nadrozpoznawalność tego zaburzenia wynikająca prawdopodobnie w dużej mierze ze współwystępowania trudności wychowawczych, związanych z niepodporządkowaniem, agresją i nadmierną ruchliwością dziecka. Aby rozpoznać ADHD wymagane jest spełnienie kryteriów diagnostycznych spośród 18 objawów behawioralnych podzielonych na dwie grupy: związanych z zaburzeniami koncentracji oraz z nadruchliwością i nadmierną impulsywnością. ADHD u dziecka może zdiagnozować lekarz psychiatra bądź neurolog, często po wcześniejszej konsultacji psychologicznej.
Dzieci z ADHD zazwyczaj doświadczają dużych trudności z oczekiwanymi zachowaniami społecznymi i osiągnięciami szkolnymi, co często skutkuje pojawieniem się zaburzeń zachowania oraz słabymi wynikami w nauce.
Powszechnej opinii, że „z ADHD się wyrasta” przeczą coraz liczniejsze doniesienia naukowców oparte na badaniach coraz większej liczby dzieci. Ich wyniki konsekwentnie pokazują, że ADHD obecne we wczesnym dzieciństwie z dużym prawdopodobieństwem będzie utrzymywać się w czasie i wiązać ze znacznym upośledzeniem funkcjonowania w trakcie edukacji w szkole podstawowej oraz w wieku dojrzewania.
Już w wieku przedszkolnym dzieci z ADHD często zachowują się w sposób destrukcyjny, są nieposłuszne, a czasem agresywne fizycznie. Te zachowania wpływają niekorzystnie na ich relacje z dorosłymi opiekunami i rówieśnikami, powodując odrzucenie w grupie. Dzieci te przeszkadzają innym dzieciom w zabawie i są nadmiernie roszczeniowe oraz hałaśliwe w interakcjach z rówieśnikami.
Powyższe sprawia, że jest to zaburzenie przewlekłe, wymagające długoterminowej terapii z wykorzystaniem strategii behawioralnych oraz ewentualnie równoległego leczenia farmakologicznego. Skutki nieleczonego ADHD są bardzo poważne. Aby temu zapobiec, opracowano skuteczne programy interwencji terapeutycznych już dla dzieci w wieku przedszkolnym (patrz: DuPaul, Kern, 2014).
Poniżej przedstawiamy listę objawów, które mogą sugerować ADHD.
Jeśli rozpoznasz u swojego dziecka 6 objawów z pierwszej i/lub drugiej grupy, koniecznie umów się na konsultację do specjalisty. Być może Twoje obawy nie potwierdzą się, jednakże jeśli lekarz lub psycholog rozpozna ADHD umożliwi Wam to podjęcie szybko skutecznego leczenia.
Objawy związane z zaburzeniami koncentracji uwagi:
- Dziecko często nie jest w stanie skupić uwagi na szczegółach.
- Dziecko często nie jest w stanie wykonać następujących po sobie instrukcji i nie kończy zadań.
- Często ma trudności ze zorganizowaniem sobie zadań i innych czynności.
- Często unika zadań, które wymagają dłuższego wysiłku umysłowego.
- Często gubi rzeczy niezbędne do wykonania zadań lub innych czynności.
- Często zapomina o codziennych czynnościach.
- Często wydaje się, że nie słyszy tego, co się do niego mówi.
- Często łatwo się rozprasza pod wpływem zewnętrznych bodźców.
- Często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach lub zabawach.
Objawy związane z nadruchliwością i nadmierną impulsywnością:
- Dziecko często ma nerwowe ruchy rąk lub stóp albo wierci się na krześle.
- Często wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia.
- Często biega lub wspina się w sytuacjach, w których jest to nieaprobowane.
- Często ma trudności ze spokojnym bawieniem się.
- Często jest w ruchu, biega jak „nakręcone”.
- Często jest nadmiernie gadatliwe.
- Często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie dokończone.
- Często ma trudności z czekaniem na swoją kolej.
- Często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmowy).